Kadınlar politikanın neresinde?
Bu gün 5 Aralık, Kadınların Seçme Seçilme haklarının yıl dönümü...
1934 yılında kadınlara milletvekili seçilebilme haklarının verildiği ve Başbakan İsmet İnönü tarafından Büyük Millet Meclisine sunulan ve kabul edilen kanunun 87. yılı olması nedeniyle Türkiye de ve Eskişehir’de kadının politikadaki yerine kısa bir özetle bakalım.
Aslında kadınlar daha 1930 yılında Belediye meclislerine seçilme, 1933 yılında muhtar seçilebilme haklarını çıkan kanunlar ile elde etmişlerdi.
TBMM gov tr de yayınlanan verilere göre ve 2018 genel seçimlerin sonucu oluşan tabloya göre, kadın milletvekillerinin TBMM de temsil oranı %17,4 olarak görülüyor.
Partilerin kadın milletvekili yüzde oranları; AKP 18,9, CHP 11,9, HDP 41, MHP 8,3, İYİ PARTİ 5,7 olduğu görülüyor.
1935 yılında kadınların mecliste temsilinde %4,6 ile dünyanın 2. ülkesiyken 2018 yılında %17,4 ile 116. ülkesiyiz.
1.sırada %61,3 ile Ruanda (Rwanda), 2. sırada %53,2 Küba(Cuba), 3. sırada ise%53,1 Bolivya (Bolivia) ve Avrupa ortalaması da yaklaşık %30 oranında kadınlar ulusal meclislerde temsil ediliyor.
Oysa kadınlara milletvekili seçilebilme hakları 5 aralık 1934 yılında verildiğinde, Fransa 1944'te, İtalya 1945’te, Belçika 1948’de, Yunanistan 1952’de ve İsviçre ise 1971’de verilmiştir.
1935 Yılındaki ilk seçimlerde kadınların temsili %4,6 olarak gerçekleşmiş ve yıllar içinde azalarak %0,9 kadar düşmüştür. 1999 yılından itibaren yeniden yavaş yavaş artarak bu günkü seviyesine yani %17,4 gelebilmiştir.
KADER in yaptığı yayınlardan okuduğumuza göre, şu an halen 23 ilimizden kadın milletvekili çıkmamıştır.
Çarpıcı olan şu; bizden yıllar sonra kadınlara bu hakları veren Avrupa %30 kadın temsil oranına kısa sürede ulaşmış iken biz uzun yıllar gelişme gösterememişiz, son yıllarda ancak %17,4'e çıkartabilmişiz.
Hatta Avrupa daha da ileriye giderek, kamu kurum ve büyük şirketlerde çalışma hayatında kadınlar lehine yasa ile kotalar getirmiştir.
Gelelim Eskişehir’e; Cumhuriyetin kuruluşundan 1973 yılına kadar 53 yıl Eskişehir Türkiye Büyük Millet Meclisine kadın milletvekili gönderememiştir. 1973 yılında yapılan seçimlerde İlk kadın milletvekili CHP'den Ayşe Aliye Köksal, bundan 38 yıl sonra AKP'den Ülker Can ve MHP'den Ruhsar Demirel’i 2011 seçimlerinde meclise göndermiştir.
CHP 1973 yılından bu yana 43 yıl sonra 2015 yılında Gaye Usluer’i, AKP Emine Nur Günay’ı, 2018'de CHP 47 yıl sonra Jale Nur Süllü’yü, AKP Emine Nur Günay’ı bir daha Eskişehir’den meclise göndermiştir.
Şöyle bir ifade ile de; 1920-2018 arası 98 yıl içinde Eskişehir’den meclise gönderilen 150 civarında vekilin sadece 6'sı kadın vekildir. Bu durum Eskişehir’in geçmiş politik tarihi ve kültürel zenginliği ile uyuşmayan bir durumdur.
2019 Yerel seçim verilerini incelediğimiz de Türkiye genelinde yerel yönetimlerde kadınların temsili %3 olduğunu görüyoruz.
Eskişehir’de ise, Cumhuriyetten bu yana kadın il ve ilçe belediye başkanı hiç olmamış, belediye meclisleri ile ilgili bilgimiz yok. Ancak bu günkü belediye meclis üye sayılarına bakacak olursak; Büyükşehir belediyesinde %9, Odunpazarında %16 ve Tepebaşı belediyesinde meclisinde %27 oranında kadınlar temsil edilmektedir.
Gelelim neden böyle oluyor da kadın, politika/siyasette neden daha az temsil ediliyor.
Kadınların politikadaki temsil sayılarını şu an yasa ile artırmanın imkanı olmadığı için, bazı partiler tüzüklerine kadınların seçilebilmesini sağlamak için kadın kotası ve cinsiyet kotası belirleyerek ilerleme göstermeye çalışmaları iyi bir temenni olmaktan çok öteye gidememiştir. Çoğu zaman kendilerinin koyduğu cinsiyet kota maddesini delmekten çekinmemişlerdir.
O nedenle bu konuda Türkiye’de 1989 yılında ilk adımı %25 kadın kotası getiren Erdal İnönü zamanında SHP olmasına rağmen 2012 CHP nin %33'e çıkarmasına rağmen, kendisinden sonra kurulan AKP ve HDP nin sayısal olarak çok gerisinde olduğu açıkça görülüyor.
Avrupa da hemen hemen tüm partilerin tüzüklerinde %40 kadın kotası bulunmakta ise de bunun ancak %30 şeklinde gerçekleşmesi aslına büyük bir başarı olarak görülmelidir. Bu başarıyı getiren sebep kadınların temsil haklarına inanmalarıdır ve parti tüzüklerine %40 olarak koymalarıdır. Ve bunu hayata geçirmek için, kendi yaptıkları tüzüğe delik deşik etmemeleridir.
CHP nin tüzüğünde %33 cinsiyet kotası bulunmasına rağmen bunu gerçekleştiremediği görülüyor.
Oysa, 1989 yılında SHP de, genel başkan Erdal İnönü zamanında konan ve yönetim organlarına kadınların seçilebilmesi için %25 kadın kotasının parti tüzüğüne koyulması sağlanmıştı. CHP daha sonra 2012 yılında yapılan kurultayda, “cinsiyet kotası” (56.madde) şekli ile %33 e çıkartarak, TBMM dahil, seçimle gelinen tüm görevler olarak değiştirildi ve halen yürürlüktedir.
Oysa, CHP devleti kuran parti olarak, Cumhuriyetin ilk yıllarında kadınların lehine bir çok yasa çıkaran parti olarak, cinsiyet kotası konusunda daha ciddi ve inandırıcı olmak durumunda idi.
Şimdi;
Bu günlerde güçlendirilmiş parlementer sisteme dönüş için çalışmalar yapan partilere açık öneri; partilerinizin tüzüklerinizde var olan ancak pek uyulmayan kadın kotasını (Cinsiyet kotası), yasa olarak güvence altına alacağınızı açıklayın da yaptığınız çalışma tarihe geçsin ve çağdaş Avrupa standartlarına yaklaşalım. Her yere koşturduğunuz yarıştırdığınız ve toplumun %50'sini oluşturan 40 milyon olan kadınlar bunu hak ediyor.
Her seçimde, propaganda, toplantı ve gösterilerde kadınlara görev veren, oy toplamaları için onların kapı kapı dolaşmasını isteyen partilerin, artık milletvekilliği, belediye başkanlığı görevlerini kadınlara vermeyi ciddi ve samimi olarak düşünmeleri gerekiyor. Mesela ilk yapılacak genel seçimlerde tüm partilerin milletvekili adaylarının %50'si kadınlardan oluşsun. Eskişehir’de bu birikim ve potansiyel her zaman var.
Tüm kadınların Seçme Seçilme haklarının yıl dönümü kutlu olsun.
saglisolluhaber.com
